Оқушылардың республикалық ғылыми жарыстары (бұдан әрi – ғылыми жарыс) Ұлттық ғылым академиясының ғылыми жетекшілігімен жыл сайын ақпан айында Алматы қаласында өткізіледі. Ғылыми жарыстар «Қазақстан-2030» стратегиясы аясында республиканың экономикалық және мәдени-әлеуметтік даму жобасы» тақырыбында өтеді.
Ғылыми жарыстардың негізгі мақсаты мен міндеттері:
• оқушылардың ғылыми-зерттеу және оқу-танымдық жұмыстарын ынталандыру;
• Қазақстан Республикасының интеллектуалды әлеуетiн қалыптастыруға үлес қосу.
Ғылыми жарыстардың ережесі Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің 2012 жылғы 13 наурызындағы № 99 бұйрығымен бекітілген. Осы ережелерге сәйкес ғылыми жарыстар 4 кезеңде өтедi:
1)бiрiншi кезең – мектептiк;
2) екiншi кезең- облыстық (Алматы және Астана қалаларының мектептерi мен республикалық мектептер жарыстары мәртебесi жағынан облыстық жарыстармен теңестiрiледi);
3) үшiншi кезең – iрiктеу кезеңi 2 турда өтедi:
1 тур – бейiндiк пәндер бойынша тестiлеу,
2 тур – жобаларды алдын ала сараптау.
4) төртiншi (қорытынды) кезең – республикалық.
Ғылыми жарыстарға өз жобаларын 8-11 сынып оқушылары ұсына алады. Жұмыстар командалық болуы мүмкін. Командалық жобаны екі оқушының орындауы мүмкін.
Жобаның авторы өз бетінше зерттеу жұмысына дағдылану мен өз білімін жетілдіре отырып шамасы деңгейінде жұмысты орындауы қажет.
Оқушылардың ғылыми жобалары мен стенддік жұмыстары бекітілген талаптарға сәйкес жасалуы қажет (жоғарыда көрсетілген бұйрыққа сәйкес).
Ғылыми жарыстардың қорытындысы бойынша ҚР БҒМ I, II және III дәрежелі дипломдарымен марапатталған жеңімпаздар мен жүлдегерлер жарыстың бағытына сәйкес мамандықтар бойынша республикамыздың жоғары оқу орындарында оқу үшін білім беру гранттарын тағайындауға конкурс өткізу кезінде басым құқыққа ие болады.
1-7 сынып оқушыларының ғылыми жобалары мазмұны мен жабдықталуына қойылатын талаптар
1. Байқауға 1-7 сынып оқушыларының аяқталған зерттеу жұмыстары қабылданады.
2. Байқауға қатысуға 4 бағытта толтырылған жұмыстар алынады:
– физика-математикалық (секциялар: физика, математика, информатика, экономика);
– ғылыми-жаратылыстану (секциялар: биология, химия, адам денсаулығы және қоршаған ортаны қорғау);
– лингвистикалық (секциялар: әдебиеттану, тіл білімі);
– гуманитарлық (секциялар: тарих, өлкетану, этномәдениеттану).
3. зерттеу жұмыстары әр бағыт бойынша теориялық, эксперименттік, көркем және қиял-ғажайып жоспарларында болуы мүмкін. Зерттеу жұмысы қазақ немесе орыс тілінде таныстырылады. Жұмыс көлемі 20 беттен асуы керек. Беттердің нөмірлері белгіленіп, берілген аралықта жазылуы тиіс.
4. Зерттеу жұмысына деген жетекші пікірінде, маманның зерттеуді бағалауында, зерттеушінің таңдаған тақырыбына қосқан жаңалықтары, жетістіктері мен кемшіліктеріне шолу болуы керек.
5. Жұмыстың жабдықталуына қойылған талаптар:
1) жұмыс мәтіні толық комьютерде басылып шығуы тиіс (WORD, 14 шрифт, 1,5 интервал, сол жақтан 2 см жол қалдыру) сондай-ақ:
– алғашқы бет;
– мазмұны;
– резюме (аннотация) – жұмыстың барысы туралы қысқаша мазмұндамасы;
– кіріспе – жұмыстың тиянақты сипаттамасы, тақырыптың таңдалуы, мақсаты, жұмыстың жүзеге асырылған жері;
– негізгі бөлім: зерттеудің жабдықталуы мен әдістері, экспериментті бөлімі, шыққан қорытындылар және талқылау;
– әдеби ізденістер мен нақтылықтардың (отандық және шетелдік) зерттеу кезіндегі әсері;
– қорытынды (нәтижелер мен ұсыныстар);
– пайдаланылған әдебиеттер тізімі;
2) алғашқы бетте көрсетіледі:
– жұмыс жүзеге асырылған ұйымның аты;
– жұмыстың тақырыбы;
– бағыты;
– орындаушы (тегі, аты, сыныбы, мектебі, облысы, қаласы, ауданы);
– жұмыстың жетекшісі (аты-жөні, оқу дәрежесі, қызметі, жұмыс орны);
– жұмыстың орындалған уақыты;
6. Байқауға өз зерттеу жұмысын немесе ғылыми жобасын қорғайтын кезде қатысушылардың көрнекі-құралдары, сызбалары, суреттері не макеттері, сондай-ақ, дайындалған мәтіні болуы керек.
Зерттеу жұмыстарын рәсімдеуге қойылатын талаптар:
1. Жұмыс мәтіні компьютерде басылып мынадай құрылымнан тұруы тиіс:
титул парағы;
мазмұны;
абстракт (аннотация) қазақ немесе орыс тілдерінде (зерттеу жұмысының қай тілде дайындалғанына байланысты), сондай-ақ ағылшан тілінде жазылады);
кіріспе;
зерттеу бөлімі;
қорытынды;
пайдаланылған әдебиеттер тізімі;
2. Титул парағында мыналар көрсетіледі;
жұмыс орындалған ұйымның толық атауы, қаласы, мектебі;
автордың (біріккен автордың) тегі, аты, сыныбы;
жұмыстың атауы;
жұмыстың дайындалған бағыты, секциясы;
жетекшінің тегі, аты, әкесінің аты;
қаласы (жарыстың өтетін жері), жылы;
3. Абстракт (аннотация) (250 сөзден артық емес) қамтылған жұмыстан қысқаша мазмұнын көрсетуі тиіс:
Зерттеудің мақсаты;
Гипотезалары;
Кезеңдері, зерттеудің реті;
Тәжірибенің әдістемесі;
Зерттеудің жаңалығы және дербестік дәрежесі;
Жұмыстың нәтижесі және қорытындысы;
Нәтижелерді практикада қолдау салалары;
4. Кіріспеде (екі беттен артық емес) мыналар келтіріледі: таңдалған зерттеу тақырыбының өзектілігі, осы жұмыстың мақсаты (міндеті): қойылған міндеттерді шешу әдісі қысқаша көрсетіледі;
5. Жұмыстың зерттеу бөлімі (20 беттен артық емес) жеке тараулардан (параграфтардан) тұруы және мыналарды қамтуы мүмкін:
Осы жұмысты жүргізудің қажеттілігіне көз жеткізуге және оның мақсатын (міндетін) құрастыруға мүмкіндік беретін таңдалған тақырып бойынша белгілі нәтижелерге талдама шолу жасау;
Қойылған міндеттерді шешу әдістерін сипаттау;
Жұмыстың нәтижелері және оларды талқылау;
Суретті материалдар (сызбалар, кестелер, фотосуреттер және суреттер);
6. Пайдаланылған әдебиеттерге сілтемені төртбұрышты жақшада беру керек. Мәтінде кездесетін сілтемелерде нөмірлеу жүйесі болуы керек;
7. Қорытынды (бір беттен артық емес) жұмыстың негізгі нәтижелері және олардың негізінде жасалған қорытындыларын, жұмыстың нәтижелерін ғылыми және практикалық мақсаттарға пайдалану жөніндегі ұсыныстарды қамтиды;
8. Пайдаланылған әдебиеттер жұмыс соңында жалпы тізіммен мынадай тәртіпте беріледі:
Автордың тегі және қысқартылған аты жөні;
Мақаланың және журналдың аты (журналдағы мақалалар үшін);
Журналдың, кітаптың аты;
Басып шығарылған орны және баспасы (кітаптар үшін);
Басылған жылы, шығу нөмірі, беті;
9. Әрбір жұмыста таңдалған тақырыптың өзектілігі, автордың жұмысқа сіңірген жеке еңбегі, жұмыстың кемшіліктері және нәтижелерін әрі қарай пайдалану жөніндегі ұсыныстары көрсетілген жетекшінің пікірі қоса берілуі керек;
10. Төртінші кезеңге (баяндамаға) 135х125 шаршы сантиметр көлеміндегі стендке орналастыру үшін демонстрациялық материалдарды жасау ұсынылады.
Стендті рәсімдеуге қойылатын талаптар:
1. Стендтің жоғары жағына көлдеңенінен абстрактын, қатысушының атын, жасын, мектебінің, қаласының облысының атын орналастыру қажет;
2. Стендтегі материалда нөмірленген кестелер, фотосуреттер, суреттер, диаграммалар енгізіліп, жұмыстың мазмұны, қорытындылары көрсетіліп, талғаммен ресімделуі тиіс;
3. Мазмұнды дайындау кезінде негізінен назарды жоба авторының алған нәтижелерін көрсетуге аудару қажет.
Ғылыми жетекші алынған нәтижелердің нақтылығы мен дұрыстығын, жұмыстың диплом жұмыстарынан, магистрлік және кандидаттық диссертациялардан, ғылыми ұжымдардың есептерінен көшірілген нәтижелерден тұрмайтындығын қамтамасыз етеді. Оқушы жаңа білім мен өз бетінше зерттеу қызметінің дағдыларын ала отырып, өз қолынан келетін жұмысты орындауы керек.
