Негізінде бала тәрбиені отбасынан, ал білімді мектептен алуы керек. Қазіргі заманның бір ерекшелігі, отбасылар жағдайында әркелкілік сезіледі. Біреу кедей, біреу бай, енді біреулер орташа тұрмыста.
Міне, осы жағдайдың барлығы жиыла келіп, балалардың жан-дүниесіне, психологиясына әсер етері анық. Нәтижесінде, қазіргі балалар тәрбиенің көбін ата-анасынан емес, көшеден, теледидарлар мен смартфондардан алуға айналды. Ұлттық тәлім-тәрбиенің жүйесі бұзылды. Біздің ойымызша, мұндай жағдайда тәрбиенің үлкен бір бөлігін мектеп мойнына алуға тиіс. Тым құрығанда, көшеден, балалардың ауладағы ортасынан, теледидар мен смартфондардан жинақталатын сан түрлі тәрбиені реттеушілік міндетін атқаруға тиіс. Міне, сондай жағдайда ғана біз ұлттық тәрбие бірегейлігін сақтап қала аламыз.
Қандай халық болып қалыптасатынымыз, көп жағдайда бүгінгі мектептерде берілетін тәрбие мәселесіне қатысты шешілмек. Ұлт мектебінің ұлы мұраттарының бірі осы болу керек. Мұғалімдер баланың ақыл-ойымен ғана емес, жүрегімен де жұмыс істеуі керек. Өйткені жүрекке жетпеген немесе таза жүректен шықпаған білім алдағы уақытта дұрыс білім болып жарытпайды. Бәлкім, мұндай білім баланың өзіне, яғни жеке адамға қызмет ететін шығар, бірақ ұлтқа, адамзатқа қызмет етпейтін болады.
Мектеп тәрбие көзіне айналу үшін ең алдымен оқулық тәрбие көзіне айналуы керек. Өйткені қазіргі қоғамда көші-қонның жиілігі, урбанизация үдерісінің үдеуі есебінен мұғалімдердің өздері де әркелкі болуы мүмкін. Демек, мектеп оқулықтары бәрінің басын біріктіріп тұратын құралға айналуы тиіс. Сондықтан мектеп оқулықтарынан олар базалық деңгейде дұрыс білім беруімен қатар оқушылар бойына ұлттық тәрбиені сіңіре алатындай мінсіз болу талап етіледі.
Осыдан ширек ғасыр бұрын жалпыға ортақ орта білім беретін мектептерге арналып тіл мен әдебиет саласындағы тәуелсіз елдің алғашқы оқулықтары жарық көре бастаған кезде оның сапасын көріп түңілген едік. Өйткені оқулықтардағы кейбір сөздерді бастауыш сыныпқа барған балаларымызды қойып өзіміз түсіне алмай дал болғанбыз. Шіркін-ай, мына оқулықты жазған мамандар мен қабылдаған шенеуніктерді жұртшылықтың алдына алып шығып аяусыз дүрелесе ғой деп кіжінген едік сол кезде.
Ал қазіргі оқулықтардың жағдайы қалай екен?
Осыны білмек болып, елімізде мектептерге арнап оқулықтар шығарумен айналысатын «Оқулық» орталығының сайтына кірдік. Онда мемлекеттік сараптамадан өтіп жатқан жаңа оқулықтардың жобалары ұсынылыпты. Сайтта ата-аналар жаңа оқулықтарға қатысты өз ұсыныстары мен пікірлерін айта алады. Бұл – оқулықтардың сапасы ендігі кезекте қоғам тарапынан бақылауда болады деген сөз. Әрине мұны бір қадам болсын алға басу деп қабылдадық.
Тағы бір оң қадам мектеп пәндерін бір-біріне кіріктіру, оқушыларды тұрмыс-тіршілікке, кәсіпке қарай бейімдеу талабына байланысты оқулықтардан инновациялық бағыттағы тақырыптарды, адамзаттың алдында тұрған келелі мәселелерді көрсету жағы көбірек байқалады. Дегенмен оқулықтардың сапасына байланысты әлі де көптеген сын айтуға болады. Грамматикалық қателіктер кездеседі. Әрине бұл оқулық авторлары мен баспалардың шалағайлықтары.
Қорыта айтқанда, әр оқулықтың сапасы әркелкі. Кейбір оқулықтар ұсақ-түйек дүниеге дейін назар аударып, тым тәптіштей түсіндіруге бейім. Деректер шамадан тыс мол беріледі. Демек, мектеп бағдарламаларының оқушылар үшін жүктемесін жеңілдету мәселесі әлі де толық ескерілмеген.
Қазіргі еңбек нарығының талаптарына байланысты адамдар өмір бойы оқып, үйренуге кірісті, бір мамандықтан екінші мамандыққа жиі ауысатын болды. Кейбір жастардың қолында 3-4 дипломнан жүр. Себебі ұзақ жылдар бойы атқаратын тұрақты жұмыс түрлері барған сайын азаюда. Әсіресе өндіріс пен қызмет көрсету салаларында. Сондықтан орта мектепті базалық білім деңгейінде қалдырып, мұғалімдер мен оқушылар жүктемелерін жеңілдету керек. Өйткені адамдар енді өмір бойы оқуға кіріссе, орта мектеп жағдайында балаға қажетті-қажетсіз білімді тықпалап, басын қатырудың қажеті қанша?!
Міне, осы жеңілдету есебінен ендігі кезекте оқушылар тәрбиесіне көбірек көңіл бөлген жөн сияқты…
“Егемен Қазақстан” газетінен
